Leven inblazen of laten slapen? That's the question.

In deze post over de voorstelling Hamlet van Kuiperskaai en Lisaboa Huybrechts wens ik het stuk niet te analyseren. Ik zal een persoonlijk antwoord trachten te formuleren op volgende vraag: hoe hoort men om te gaan met oeroude klassiekers? Moet de theatermaker een letterlijke weergave van het stuk proberen te geven of stort hij zich er beter in het stuk af te toetsen aan de tijdsgeest? Of nog, laten we een klassiek stuk zoals Hamlet beter vredevol slapen in de jambische pentameters?

De laatste vraag kan ik zonder al te veel nadenken beantwoorden: neen. Ik ben zelf ongelooflijke liefhebber van Shakespeare's oeuvre. Een grote reden waarom zijn werken nu nog zeer gewaardeerd worden is de volgende: zelfs deze laat zestiende-eeuwse theaterstukken bevatten een gigantische bron aan lessen over macht, over liefde, over onszelf. De personages, de thema's, de motieven zijn heel vaak heel herkenbaar. Het is inderdaad een mogelijkheid om die lessen uit het oorspronkelijke werk te distilleren, maar dan mis je al een heel deel van het publiek voor wie deze zaken waardevol kunnen zijn. Als je een theatermaker hebt die het stuk opentrekt voor een groter publiek, dan hoeven mensen die geen fan zijn van Shakespeare zich geen weg te banen door zijn lijvige werken en kunnen deze werken toch nog waarde hebben. In deze zin vind ik theater een ideale manier om klassiekers een nieuw leven in te blazen.

Maar natuurlijk hangt hier een groot risico aan vast: het oneer aandoen van een werk dat eerder zo geliefd is geweest, en dat door velen vandaag nog altijd gezien wordt als een magnifiek. Om dit te illustreren wil ik graag volgend voorbeeld geven: midden januari woonden we met alle moderne talenrichtingen van het zesde jaar de voorstelling Macbeth bij, van het TNT theatre Britain. Nooit eerder heb ik een meer letterlijke weergave van een literair werk gezien. Dit stuk heeft in mijn ogen volledig gefaald: het sprak niemand aan, zelfs de metaforen werden letterlijk weergegeven. Er was niets boeiends aan. Ik denk dat de acteurs het stuk zelf absoluut niet begrepen. Uiteraard is dit problematisch voor een geweldig werk als Macbeth. Een volledig letterlijke weergave blijkt dus niet helemaal te werken.

Baz Luhrmann's Romeo and Juliet

Een andere manier van omzetten is een combinatie van letterlijke en figuurlijke weergave, zoals Baz Luhrmann dit in zijn film Romeo & Juliet heeft gedaan. Natuurlijk beschikt een filmmaker over andere (meer?) technische mogelijkheden dan een theatermaker, maar deze adaptatie vond ik zeer geslaagd. Luhrmann behield de originele tekst, maar transformeerde de toenmalige setting naar een hedendaagse. Ik denk dat het kleurgebruik en de decors, die ongelooflijk prachtig waren, veel hebben bijgedragen aan mijn appreciatie. Volgens mij zou deze adaptatie, maar dan omgevormd naar een theaterstuk, niet zo impressionant zijn als de film.

Het adapteren van klassieke literaire werken zal altijd spelen met vuur zijn: volgens mij gaat het ofwel heel erg goed, ofwel is het een volledige geweldpleging op het oorspronkelijke werk. Kuiperskaai heeft een poging gedaan, er zullen wellicht nog velen een poging doen. Uiteindelijk is ook een slechte adaptatie een maatstaf om het oorspronkelijke werk nog méér te appreciëren. Men kan maar proberen, het zal altijd zoeken blijven.